Dzieje rodzinne Williama Shakespeare’a
Rodzina
W 1557 ożenił się z córką rodziny Ardenów, której na imię było Mary (Chambers 1930, 104). Jej matka umarła, kiedy Mary była jeszcze mała, a ojciec, Robert Arden, zmarł w 1556, zapisawszy jej w testamencie 10 marek i większość posiadanych przez siebie włości w tym posiadłość Asbyes w Wilmcote (Honan 1999, 14).
Małżeństwo Johna i Mary miało ośmioro dzieci: Joan (1558)1, Margaret (1562‒63), Williama (1564‒1616), Gilberta (1566‒1612), Joan (1569‒1646), Anne (1571‒79), Richarda (1574‒1613) i Edmunda (1580–1607) (Potter 2012, xii).
William urodził się w posiadłości Woolshop na Henley Street w Stratford-upon-Avon podczas szalejącej w Anglii zarazy, największej od czasów „czarnej śmierci”. Dzienna data jego urodzin nie jest znana, przyjęło się jednak podawać datę 23 kwietnia (Honan 1999, 16).
John Shakespeare nie poprzestawał bynajmniej na kaletnictwie i sprawowaniu urzędów gminnych. Szybko rozszerzył wachlarz swoich zainteresowań i zaczął zajmować się również handlem wełną oraz operacjami finansowymi, przez co w roku 1573 został oskarżony o uprawianie lichwy, a rok wcześniej pozwano go za handel owczą strzyżą, czego kaletnikom nie wolno było robić. W toku swojej działalności popadł w długi, co zmusiło go do zaciągnięcia hipoteki na część majątku Ardenów. Hipoteka ta nie została spłacona i w taki oto sposób wiano, jakie Mary wniosła do rodziny Shakespeare’ów, przepadło na zawsze. Jeśli chodzi o wpadanie w tarapaty finansowe, to John nie był wyjątkiem w rodzinie: jego brat, Henry Shakespeare, odsiadywał nawet wyrok więzienia za to, że nie uiścił zapłaty za wołu (Honan 1999, 31).
Edukacja
Biorąc pod uwagę, że William Shakespeare jest chyba najsławniejszym dramaturgiem i poetą na świecie, nie sposób nie zakładać, że w dzieciństwie lub wczesnej młodości musiał pobierać jakieś nauki. W Stratford-upon-Avon była szkoła dla chłopców, w której William mógł się uczyć pisania i czytania, łaciny i literatury klasycznej — nie ma jednak żadnego dowodu na to, że do jakiejkolwiek szkoły uczęszczał (Looney 1920, 16), co jest jednym z wielu przyczynków powstania tzw. teorii antystratfordzkiej, mówiącej o tym, że dzieła Williama Shakespeare’a nie zostały napisane przez Williama ze Stratfordu. Innymi przesłankami na poparcie tej teorii jest rozległa wiedza autora na temat prawa, medycyny oraz geografii Italii i Francji, której to wiedzy zwykły chłopak z prowincji nie mógł posiąść z braku dostępu do źródeł i braku czasu – musiał wszak zarabiać na życie, nie miał chłopów, aby nań pracowali. (Shahan i Waugh 2013).
Ślub i potomstwo
W 1582 roku William Shakespeare ożenił się ze starszą od siebie o osiem lat Anne2 Hathaway. Młodej parze musiało się bardzo śpieszyć z ożenkiem, gdyż dano tylko jedną zapowiedź, zamiast trzech, jak nakazywał zwyczaj (Schoenbaum 1987, 75–79). Sześć miesięcy później powód takiego pośpiechu wyszedł na jaw: urodziło im się pierwsze dziecko.
William miał z Anne troje potomstwa: Susannę (1583‒1649) oraz bliźniaki Hamneta (1585‒1596) i Judith (1585‒1662).
Susanna wyszła za Johna Halla, szanowanego medyka, w 1607 roku. Cztery lata po ślubie niejaki John Lane oskarżył ją o zdradę małżeńską:
In 1613 Susanna Hall had sued John Lane junior, for slander in a case she brought before the consistory court at Worcester cathedral on 15 July. Susanna claimed that Lane 'about 5 weeks past' had reported that she 'had the running of the reins & had been naught with Rafe Smith at John Palmer'. (The 'reins' were the kidneys, or loins. To have 'running of the reins' meant to have gonorrhoea, which did not always denote venereal infection, though that is what is meant in this context.)
(Honan 1999, 384)3
W 1613 Susanna Hall pozwała Johna Lane’a za pomówienie w sprawie
wniesionej przez niego do sądu konsystorialnego w katedrze w Worcester dnia 15 czerwca. Susanna twierdziła, że Lane „jakieś pięć tygodni temu” doniósł na nią, że „miała cieknące nerki i swawoliła z Rafe’em Smithem oraz Johnem Palmerem”. („Mieć
cieknące nerki” znaczyło tyle co chorować na rzeżączkę, co
nie zawsze wiązało się z zakażeniem wenerycznym, ale w tym
kontekście o to właśnie chodzi).
Druga córka Williama i Mary, Judith Shakespeare, poślubiła Thomasa Quineya, winiarza ze Stratfordu, w roku 1616.
Lata zgubione
Okresy od 1578 do 1582 oraz od 1585 do 1592 nazywane są przez szekspirologów „latami zgubionymi” (lost years) — nie mamy bowiem żadnych miarodajnych informacji o losach Williama Shakespeare’a w tym czasie. Wokół jego poczynań na przestrzeni „lat zgubionych” narosło też wiele mitów: Rowe twierdzi, że Shakespeare uciekł do Londynu i skrył się tam, żeby uniknąć oskarżenia o kłusownictwo (1709); Greenwood uważa, że William był aplikantem w kancelarii prawnej (1908, 376); Aubrey jest zdania, że Shakespeare nauczał w szkole (1962, 276); jeszcze inni „badacze” wysnuwają odmienne propozycje – na przykład takie, że został zaciągnięty do straży obywatelskiej, kiedy pojawiło się zagrożenie ze strony floty hiszpańskiej w 1588.
Według Williama Blissa, eksperta w dziedzinie kajakarstwa, William uciekł z domu w 1577, mając zaledwie trzynaście lat, aby żeglować po świecie na pokładzie okrętu Golden Hind, którym dowodził Sir Francis Drake podczas swej sławnej wyprawy. Dowodem na to miałaby być wzmianka o „remainder biscuits”4 w Jak wam się podoba, które to ciastka zabierano ponoć tylko na bardzo długie wyprawy. Na podstawie niezwykłej wnikliwości politycznej dramatów Shakespeare’a były minister Enoch Powell utrzymywał, że Shakespeare musiał albo obracać się w kręgach politycznych, albo sam być politykiem. Sir Edmund Chambers daje nam jednak najlepszą poradę: „nie warto zgadywać” (Wilson 1999, 60–61).
Londyn
W roku 1592 William Shakespeare mieszka już na stałe w Londynie, gdzie pracuje jako aktor, będąc również współwłaścicielem i menadżerem trupy teatralnej. Teatr The Globe, w którym wystawiano sztuki Shakespeare’a, musiał przyciągać tłumy niczym obecnie Hollywood5, gdyż William wzbogacił się na tyle, że mógł kupić sobie drugi pod względem wielkości dom w Stratfordzie (Honan 1999, 236):
Shakespeare stał się zatem właścicielem wielkiego domu w Stratfordzie z własnymi ogrodami i spiżarniami, posiadał bogate składy jęczmienia, który można było od niego kupić za określoną cenę w miarę potrzeby. Krótko mówiąc, został przedsiębiorcą specjalizującym się w nieruchomościach i produktach rolnych, co uwidocznił jeszcze dobitniej, inwestując w okoliczne zagrody i produkcję rolną (Boehrer 2013, 90).
Kilka lat przed śmiercią William Shakespeare prawdopodobnie wrócił z Londynu do Stratfordu na stałe (Rowe 1709), chociaż taka „emerytura” nie była w owych czasach zjawiskiem popularnym (Honan 1999, 382–83).
Homoseksualizm
Niektóre aspekty twórczości Shakespeare’a, a zwłaszcza sonety, wzbudzają u części literaturoznawców przekonanie, że ich autor przejawiał skłonności homoseksualne (Charles 1998; Kolin 1986). Przykładem, na który często powołują się zwolennicy takiej teorii, jest sonet 20.:
A Womans face with Nature’s owne hand painted,
Haste thou the Master Mistris of my passion,
A womans gentle heart but not acquainted
With shifting change as is false womens fashion;
An eye more bright than theirs, lesse false in rolling:
Gilding the object where-vpon it gazeth;
A man in hue, all Hews in his controlling,
Which steals mens eyes and womens souls amazeth.
And for a woman wert thou first created,
Till nature, as she wrought thee, fell a dotinge,
And by addition me of thee defeated,
By adding one thing to my purpose nothing.
But since she prick’d thee out for womens pleasure,
Mine be thy loue and thy loue’s vse their treasure.
(Shakespeare 1609, 13)
Dłonią natury masz namalowane
Żeńskie oblicze, panie mej podniety,
Kobiece serce – czułe, lecz na zmianę
Nie tak podatne, jak mają kobiety.
Oczy twe jaśniej się błyszczą i złocą
Wszystko, co widzą — a mniejsza w nich zdrada.
Twój wdzięk zniewala – tak dniem, jak i nocą
Dusze kobiece i wzrok męski skrada.
Kobietą byłeś wpierw z woli Natury,
Lecz tak urzekła Ją twa postać miła,
Że pokonała mnie dodatkiem, który
Tobie dodając, plan mój zniweczyła.
Skoro wyrwała cię, byś bawił panie,
Daj mi swą miłość, a im używanie.
Śmierć i testament
Zagadkowa pozostaje również przyczyna śmierci poety. Z dokumentów, które posiadamy, nie wynika, że umarł na skutek jakiejś choroby czy starości. Dokonał żywota w ciągu miesiąca od spisania testamentu, którego treść zaczyna się następująco (pisownia nazw własnych jak w oryginale):
In the name of god Amen I William Shackspeare of Stratford vpon Avon in the countie of Warr gent in perfect health & memorie god be praysed doe make & Ordayne this my last will & testament in manner & forme followeing.
(Chambers 1930, 170).
W imię Boga, Amen, ja, William Shackspeare ze Stratford vpon Avon w hrabstwie Warr, ciesząc się dobrym zdrowiem i pamięcią, niech Bogu będzie chwała, sporządzam mój niniejszy testament, jak następuje.
Jego nagłe odejście zaskoczyło również jego przyjaciół:
Wee wondred, (Shake-speare), that thou went'st so soone
From the Worlds-Stage, to the Graues-Tiring-roome.
(Mabbe 1623)
Zdumiewa nas, Szek-spirze, żeś bez uprzedzenia
Odszedł ze sceny świata wprost do grobu cienia.
Większość majątku przepisał w testamencie córce Susannie, nie omieszkał jednak wspomnieć swojej żony Anne:
Item I gyve unto my wife my second best bed with the furniture.
(Chambers 1930, 173).
Item żonie zostawiam moje drugie najlepsze łóżko z wyposażeniem.
Do dziś nie wiadomo, czy taki zapis był przejawem czułości ze strony Shakespeare’a, czy też był to afront i policzek dla żony – drugie najlepsze łóżko było łożem małżeńskim, gdyż najlepsze łóżko przeznaczano dla gości (Scheil 2009; S. Schoenbaum 1979).
Wiliam Shakespeare zmarł 23 kwietnia 1616 i pochowany został w prezbiterium kościoła Trójcy Świętej w Stratford-upon-Avon. Na jego nagrobku umieszczono takie oto epitafium (pisownia oryginalna):
Good frend for Iesvs sake forbeare,
to digg the dvst encloased heare.
Bleste be Y man Y spared thes stones,
and cvrst be he Y moves my bones.
Dobry człowieku, na Chrystusa rany,
nie daj, bym z grobu został wykopany.
Błogosławiony, kto da spokój duszy;
przeklęty będzie, kto me kości ruszy.
Ostatnią osobą zstępną Williama Shakespeare’a była wnuczka Elizabeth Hall, która umarła bezpotomnie.
Bibliografia
Aubrey, John. 1962. Aubrey’s Brief Lives. red. Oliver Lawson Dick. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Boehrer, Bruce. 2013. Environmental Degradation in Jacobean Drama. Cambridge: Cambridge University Press.
Chambers, E. K. 1930. William Shakespeare, a Study of Facts and Problems, vol. 2, Oxford: Clarendon Press.
Charles, Casey. 1998. „Was Shakespeare Gay? Sonnet 20 and the Politics of Pedagogy”. College Literature 24(3): 35–51.
Greenwood, G. G. (Granville George). 1908. The Shakespeare Problem Restated. London: J. Lane.
Honan, Park. 1999. Shakespeare: A Life. Oxford University Press paperback. Oxford: Oxford Univ. Press.
Kolin, Philip C. 1986. „Shakespeare’s Sonnet 20”. The Explicator 45(1): 10–11.
Looney, J. Thomas. 1920. „Shakespeare” Identified. New York: Frederick A. Stokes Company.
Mabbe, James. 1623. „To the memorie of M. W. Shake-speare”. W Mr. VVilliam Shakespeares comedies, histories, & tragedies : published according to the true originall copies., London: Isaac Iaggard and Ed. Blount, A5 + 1 recto.
Orlin, Lena Cowen. 2012. Material London, ca. 1600. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Potter, Lois. 2012. The Life of William Shakespeare: A Critical Biography. Chichester: John Wiley & Sons.
Rowe, N. 1709. „Some Account of the Life etc. of Mr. William Shakespear”. W The Works of Mr. William Shakespear, London: Jacob Tonson, I–XL.
Scheil, Katherine. 2009. „The Second Best Bed and the Legacy of Anne Hathaway”. Critical urvey 21(3): 59–71.
Schoenbaum, Samuel. 1979. „William Shakespeare, Gentleman”. Wilson Quarterly 3(1): 176–89.
Schoenbaum, Samuel. 1987. William ed. with a new postscript. New York: Oxford University Press.
Shahan, John M., i Alexander Waugh, red. 2013. Shakespeare Beyond Doubt? -- Exposing an Industry in Denial. Tamarac, FL: Llumina Press.
Shakespeare, William. 1609. Shake-Speares Sonnets. Neuer before Imprinted. red. T.T. London: T.T.
Wilson, Ian. 1999. Shakespeare: The Evidence: Unlocking the Mysteries of the Man and His Work. New York: St. Martin’s Press.
1 Zmarła niedługo po urodzeniu.
2 Imię to pisane jest czasami: Agne.
3 Wszystkie tłumaczenia prozy i poezji, zawarte w niniejszej pracy, pochodzą od autora.
4 remainder biscuits — dosł. ciastka z resztek.
5 Choć na znacznie mniejszą skalę, gdyż Londyn liczył wtedy zaledwie 200 000 mieszkańców (Orlin 2012, 22).
Komentarze
Prześlij komentarz