Chińskie wierszy Miłosza problemy

Wiersze sławnych poetów polskich można bez problemu dostać w przekładzie na język chiński czy angielski. Jakość tych tłumaczeń pozostawia jednak wiele do życzenia. Nie chodzi o jakość artystyczną, bo ta jest niczego sobie, ale o jakość czysto lingwistyczną. O zrozumienie tekstu na poziomie leksykalno-gramatycznym. Nie dziwiłbym się przeinaczeniom (przedstawionym poniżej), gdyby w wierszach tych występowały rymy lub inne wygibasy, ale utwory te to wiersze wolne. Więc co mieli tłumacze na myśli?

Oto fragment przekładów Campo di Fiori na język chiński i angielski. Na język chiński tłumaczył z angielskiego Zhang Shuguang [张曙光]. Angielski przekład wykonali Louis Iribarne i David Brooks. Aż dwóch do jednego wiersza! Ilu by trzeba tłumaczy do przetłumaczenia Wojny Chocimskiej?

Wróćmy do Miłosza (po operatorze ’=>’ podaję polską retranslację cytowanego fragmentu przekładu):

Miłosz: Kat płomień stosu zażegnął

Iribarne i Brooks: Henchmen kindled the pyre¹ => Pachołkowie rozniecili stos

Zhang: 爪牙点燃了[...] 柴堆² => poplecznicy zapalili [...] stos

Tutaj chiński tłumacz zrobił, co do niego należało, ale jego angielscy przewodnicy pogubili drogę. Kat a pachołek to nie ta sama osoba. No i jakieś cudowne rozmnożenie nastąpiło tych, co wykonywali egzekucję. Cytując chiński przekład, wyciąłem fragment, który w wersjach „zachodnich” znajduje się po tym wyrażeniu.

Przykład drugi z tego samego wiersza:

Miłosz: A ledwo płomień przygasnął

Iribarne i Brooks: Before the flames had died³ => zanim płomienie zamarły

Zhang: 在火焰熄灭之前⁴ => zanim płomień zgasł

Dziwnym trafem chiński tłumacz zrezygnował z metafory umierania w odniesieniu do ognia, dzięki czemu przywrócił oryginalne ujęcie tego fragmentu, tak jak życzył sobie tego poeta. Angielscy tłumacze znów jednak wprowadzili Zhanga w manowce. „Zanim przygasł” a ”ledwo przygasł,” – kłopoty z osią czasu czy może niechęć do słownika? Pewnie „ledwo” pomylili ze słowem „lekko,” a od „lekko” już tylko rzut beretem do „trochę,” no i płomień „trochę przygasł,” czyli jeszcze nie do końca zgasł. Procedura logiczna przebiegła pomyślnie, ale dane wyjściowe były z sufity wzięte. Dobrze że to nie raport z akcji gaszenia pożaru… tylko wiersz.

Trzeci przykład pochodzi z mojego ulubionego wiersza w twórczości Miłosza (za którego poezją notabene nie przepadam). W Zaklęciu (przekład na angielski: Czesław Miłosz i Robert Pinsk) już się pan Zhang pośliznął, ale ślisko było, choć tym razem nie z winy przekładu na język angielski, gdyż do wersji angielskiej nie można się przyczepić – no cóż, pańskie oko konia tuczy.

Miłosz: ani oddanie książek na przemiał,
Ani wyrok banicji nie mogą nic przeciw niemu

Miłosz i Pinsk: no pulping of books, => żadne przemielenie książek
No sentence of banishment can prevail against it⁵ => żaden wyrok banicji nie dadzą rady przeciw niemu

Zhang: 没有化成纸浆的书 => nie ma przemielonych książek
和流放的判决能压倒他⁶ => i wyroku banicji, które mogą go stłumić

Zastosowane w angielskim przekładzie „pulping”, które jest rzeczownikiem odsłownym i znaczy „mielenie,” chiński tłumacz opacznie zrozumiał jako rzeczownik zwykły „miazga”. Tak więc cała fraza „no pulping of books” została przez niego zrozumiana jako „żadna miazga książek.” W wersji Miłosza mowa jest o tym, że zniszczenie książek nie stłumi ludzkiego rozumu (o rozumie bowiem jest ów wiersz). W wersji Zhanga czytamy zaś, że nie ma takich przemielonych książek, które mogły ten rozum ludzki stłumić. Hm, może te nieprzemielone dadzą radę.

---

¹ Czesław Miłosz, Selected poems = Poezje wybrane, tłum. David Brooks i inni, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997, s. 29.

² Miłosz Czesław, Qie Miwoshi shixue [切•米沃什诗选] (Wybór wierszy Czesława Miłosza), tłum. Zhang Shuguang [张曙光], Shijiazhuang [石家庄]: Hebei Jiaoyu Chubanshe [河北教育出版社], 2002, s. 22.

³ Miłosz, Selected poems…, s. 29.

⁴ Miłosz, Qie Miwoshi…, s. 22.

⁵ Miłosz, Selected poems…, s. 195.

⁶ Miłosz, Qie Miwoshi…, s. 142.