Nie masz wrogów?

Nie masz wrogów?

Charles Mackay (1814–1889) 

Mówisz, że nie masz wrogów? Ależ przyjacielu!
        Mizerna to przechwałka; kto powinność swoją
Wykonując, bój toczył mimo przeszkód wielu
        I stał na posterunku, jak odważni stoją,
Musiał sobie przysporzyć wrogów armię całą!
Jeśli nie masz żadnego, toś dokonał mało.
Nie uderzyłeś zdrajcy w żebra z całej siły,
Nie wytrąciłeś kufla ustom, co bredziły,
Nie wyrównałeś nigdy krzywdy i dlatego
Nie byłeś bohaterem, lecz tchórzem, kolego. 

Tłumaczenie z języka angielskiego: Jarek Zawadzki

 

Yevgeny Onegin by Repin

 

No Enemies?

Charles Mackay (1814–1889)

You have no enemies, you say?    
  Alas! my friend, the boast is poor;    
He who has mingled in the fray    
  Of duty, that the brave endure,    
Must have made foes! If you have none,
Small is the work that you have done.    
You’ve hit no traitor on the hip,    
You’ve dashed no cup from perjured lip,    
You’ve never turned the wrong to right,    
You’ve been a coward in the fight.

1. Wprowadzenie

Wiersz „You have no enemies, you say?” porusza temat odwagi, obowiązku i moralnej odpowiedzialności człowieka. Autor zwraca uwagę na związek między działaniem a konsekwencjami społecznymi – kto naprawdę angażuje się w walkę o sprawiedliwość i obowiązek, nie może pozostać bez wrogów. Polski przekład oddaje treść oryginału wiernie, zachowując charakter ostrzegawczy i dydaktyczny.

2. Tematyka i przesłanie

2.1. Obowiązek i odwaga
Głównym tematem wiersza jest idea, że prawdziwa odwaga wymaga aktywnego wypełniania obowiązków. Tekst podkreśla, że człowiek, który wypełnia swoje zobowiązania, naraża się na konflikty i opozycję – i jest to naturalne.
„Musiał sobie przysporzyć wrogów armię całą! / Jeśli nie masz żadnego, toś dokonał mało.”
Brak wrogów jest dowodem bierności, a nie cnoty. Autor kontrastuje pasywność z heroicznym działaniem, sugerując, że prawdziwy bohater spotyka się z oporem i konfliktami.

2.2. Sprawiedliwość i kara
Wiersz wskazuje na potrzebę przeciwstawiania się złu i krzywdzie.
„Nie uderzyłeś zdrajcy w żebra z całej siły, / Nie wytrąciłeś kufla ustom, co bredziły, / Nie wyrównałeś nigdy krzywdy i dlatego / Nie byłeś bohaterem, lecz tchórzem, kolego.”
Bohaterstwo rozumiane jest tu jako aktywne przeciwstawienie się złu – nie tylko fizyczne, ale moralne i społeczne.

3. Analiza stylistyczna

3.1. Rytm i metrum
Wersy w oryginale są rytmiczne, z wyraźnym akcentem na pierwszą sylabę kluczowych słów, co tworzy efekt marszowy. Polski przekład wiernie oddaje rytm poprzez wielosylabowe wersy i logiczny podział zdań, zachowując napięcie i dynamikę.

3.2. Styl retoryczny
Wiersz używa pytań retorycznych i zwrotów bezpośrednich:
„You have no enemies, you say?” / „Mówisz, że nie masz wrogów? Ależ przyjacielu!”
Tego typu konstrukcje nadają ton moralizatorski i osobisty. Polski przekład zachowuje ten bezpośredni zwrot, co wzmacnia apel do czytelnika.

3.3. Kontrast i paralelizm
Wiersz stosuje paralelizm między działaniem a jego konsekwencjami: brak wrogów = brak dokonań. Powtarzające się konstrukcje w oryginale i przekładzie („nie uderzyłeś… / nie wytrąciłeś… / nie wyrównałeś…”) tworzą rytm argumentacji moralnej i podkreślają kolejne przykłady odwagi, której brak oznacza tchórzostwo.

4. Porównanie oryginału z przekładem

- Wierność treści: Polski przekład zachowuje wszystkie kluczowe punkty i przykłady działania bohatera.
- Ton: Obydwie wersje mają ton ostrzegawczy i dydaktyczny, polska wersja używa dodatkowych wtrąceń stylistycznych („Ależ przyjacielu!”, „kolego”), które zwiększają bezpośredniość przekazu.
- Rytm: Angielski tekst ma naturalny rytm wierszowy, polski tłumacz oddał go poprzez regularne wersy i logiczny podział zdań.
- Emocje: Zarówno w oryginale, jak i w przekładzie dominuje poczucie pilności i moralnego przymusu – brak odwagi jest traktowany jako społeczny i osobisty problem.

5. Interpretacja

Wiersz można odczytać na kilku poziomach:
1. Indywidualnym: zachęta do odwagi, przeciwstawiania się złu i niesprawiedliwości.
2. Społecznym: prawdziwe zaangażowanie i działanie rodzą wrogów, co jest naturalną konsekwencją stawiania czoła oporowi.
3. Moralnym: wzywa do sumienia i odwagi cywilnej – człowiek bez wrogów jest bierny, nieodważny i pozbawiony prawdziwego heroizmu.

6. Zakończenie

Wiersz „You have no enemies, you say?” to refleksja nad odwagą, obowiązkiem i konsekwencjami działania. Brak wrogów nie jest cnotą, lecz dowodem bierności. Polski przekład zachowuje wszystkie kluczowe elementy oryginału – treść, rytm, ton i siłę moralnego przesłania. Zarówno angielski, jak i polski tekst są apelem do odwagi, sprawiedliwości i aktywnego uczestnictwa w walce z nieprawością.